Książka stanowi próbę rekonstrukcji obrazu państwa moskiewskiego, jaki wyłania się z ruskich (białoruskich i ukraińskich) źródeł końca XVI i pierwszej połowy XVII stulecia. Jej głównym celem jest opisanie złożonego stosunku prawosławnych Rusinów, mieszkających w Rzeczypospolitej, do wschodniego sąsiada oraz odpowiedź na pytanie, na ile ówczesna Moskwa była dla nich bliska, w jakim zaś stopniu i zakresie postrzegali ją jako obcą. Choć rozważania ograniczone zostały do kilku zaledwie dziesięcioleci, podjęty problem wydaje się nie tylko intrygujący, ale też ze wszech miar aktualny. Postawa wobec Rosji i Rosjan zawsze była jednym z istotnych elementów, określających tożsamość Białorusinów i Ukraińców, a w XIX i XX stuleciu, kiedy kształtowała się nowoczesna świadomość tych narodów, sprawą kluczową stało się wykazanie, że ich kultura i tradycja historyczna nie jest lokalną odmianą kultury i tradycji rosyjskiej. Uchwycenie wczesnego etapu funkcjonowania owego poczucia odrębności umożliwia lepsze zrozumienie szeregu późniejszych procesów i zjawisk, pokazuje nadto, że również w wiekach dawnych relacje pomiędzy wschodnimi Słowianami były bardziej skomplikowane, niż się to czasem wydaje. |
Spis treści Wstęp „Rusini” i „Moskwa”. Wprowadzenie terminologiczno-historyczne Moskwa w zbiorowej świadomości obywateli Rzeczypospolitej Obojga Narodów Uwagi redakcyjne Rozdział I Rusini wobec Moskwy na przełomie XVI i XVII wieku Moskwa i Ruś w planach Rzymu Obawy Piotra Skargi Konstanty Wasyl Ostrogski i jego związki z Moskwą Patriarchat moskiewski i unia z Rzymem Moskwa i nowy patriarchat w polemice pierwszych lat po unii Rusini wobec Moskwy w okresie „wielkiej smuty” Rozdział II Prawosławna metropolia kijowska a Moskwa w latach dwudziestych XVII stulecia 1. Między królem a carem Kozackie poselstwo i misja patriarchy Teofanesa Oskarżenia o zdradę i polemika Hiob Borecki i Izajasz Kopiński – inicjatorzy „powtórnego zjednoczenia”? Poselstwo Izaaka Boryskowicza i postawa metropolity Hioba Boreckiego 2. Kijów – Druga Jerozolima 3. Orientacja na Moskwę Prawosławni cudzoziemcy w Moskwie Rusini w państwie moskiewskim W poszukiwaniu autorytetu Wychodźcy z metropolii kijowskiej Rozdział III Kijów i Moskwa w dobie mohylańskiej Kopiński kontra Mohyła Lojalność Mohyły Kijów – centrum ruskiego prawosławia Kijowskie zgromadzenie świętych „Ruski Syjon” Odbudowa kijowskich świątyń i kontakty z Moskwą Ruska szlachta – potomkowie Włodzimierza Odnowa liturgii i rozkwit intelektualny W stronę autokefalii Moskiewskie wizje Atanazego Filipowicza Zakończenie Apendyks Wykaz skrótów Bibliografia Резюме Indeks osób 
|